مهر ماه در تقویم ایرانی با مصوبه عالی شورای انقلاب فرهنگی به عنوان روز ملی روستا و عشایر نامگذاری شده است. برای روستا و دِه تعاریف متعدد و زیادی گفته شده، ده یا روستا که در کتاب‌های نشر قدیم به صورت دیه هم دیده میشود، در زبان پهلوی، ده (Deh) در پارسی باستان (Dahya) به معنی سرزمین و در اوستا به شکل دخیو (Daxya) آمده‌است.
در سال ۱۳۶۹ خورشیدی به دنبال تلاش برای اختصاص روزی به نام روز دامپزشکی، دکتر حسن تاج بخش روز ۱۴ مهر را به یاد (گوش روز) که در ایران باستان روز مبارکی بوده پیشنهاد کردند که مورد موافقت همه قرار گرفته و تائید شد.
در ایران باستان آنها به روز 14 هر ماه گوش روز می‌گفتند که این نام برگرفته از نام فرشته‌ای به نام گائوش (فرشته‌ی نگهدار چهارپایان و جانوران سودمند) است.
روز 12 مهر1357، امام خمینی نجف را به قصد مرز کویت ترک گفتند. دولت کویت با اشاره رژیم ایران، از ورود امام به این کشور جلوگیری کرد. دولت کویت پس از ساعتها معطلی اجازۀ ورود نداد. امام و همراهان ناگزیر به بصره باز گشتند. قبلًا صحبت از هجرت امام به لبنان و یا سوریه بود اما اجازه ورود از سوی مقامات سوری و یا امکان فعالیت سیاسی در آنجا مشخص نبود. امام پس از مشورت با فرزندشان (حجت الاسلام حاج سیداحمد خمینی) تصمیم به هجرت به پاریس گرفتند. در روز 14 مهر ایشان وارد پاریس شدند و دو روز بعد در منزل یکی از ایرانیان در نوفل لوشاتو (حومه پاریس) مستقر شدند.
تا قبل از سال ۱۳۷۸، روز نیروی انتظامی در روز ۲۷ تیرماه برگزار می‌شده است، اما از سال ۱۳۷۸ به دستور فرمانده نیروی کل‌قوا حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، مراسم بزرگداشت روز نیروی انتظامی در ۱۳ مهرماه انجام میشود، با توجه به گرمی هوا و تعطیلی مدارس در تیرماه و عدم پوشش این روز در ماه گرم، سالروز نیروی انتظامی (پلیس) به مهرماه موکول شد.
این روز گرامی را به سبز قامتان عرصه حفاظت از مال و جان مردم کشورمان تبریک و تهنیت می‌گوییم .
سازمان ملل در سال ۱۹۸۲ شورای جهانی سالمندی را تشکیل داد و در همان سال طرحی را برای تعیین یک روز جهانی برای سالمندان ارائه داد تا اینکه در سال ۱۹۹۰ این شورا، اول اکتبر را روز جهانی سالمندان تعیین کرد. هر ساله از طرف سازمان جهانی شعاری برای این روز در نظر گرفته میشود.
شعار امسال:
کرونا، فرصتی برای تغییر نگاه به سالمندان
۹ مهر، سالروز شهادت نوجوان غیور فلسطینی، محمد الدوره را روز همبستگی با کودکان و نوجوانان فلسطینی نامیده‌اند.
تا یاد و خاطره این مردان کوچک دفاع از سرزمین‌های مقدس گرامی داشته شود.
12 سال پیش در سال 2000 میلادی در چنین روز "محمد الدوره" نوجوان 12 ساله فلسطینی هنگامی که پشت پدرخود مخفی شده بود تا از آتش نظامیان صهیونیستی در امان باشد، توسط یک سرباز مسلح به سلاح گرم با شلیک چند گلوله دربرابر دیدگان پدر، مردم و شبکه های خبری به شهادت رسید.
جلال‌الدین محمد بلخی معروف به مولوی و مولانا و رومی در ششم ربیع الاول سال ۶۰۴ هجری در شهر بلخ دیده به جهان گشود. مولوی از مشهورترین شاعران ایرانی‌تبار پارسی‌گوی است نام کامل وی «محمد ابن محمد ابن حسین حسینی خطیبی بکری بلخی» بوده و در دوران حیات به القاب «جلال‌الدین»، «خداوندگار» و «مولانا خداوندگار» نامیده شده است.
شاعری ایرانی با شهرت جهانی که آثار و اندیشه‌هایش هنوز چنان که باید و شاید ، در ایران شناخته نشده‌اند.
میتوان گفت مولوی به نوعی پیوند دهندهی ملتهاست چراکه مولوی خود زادة بلخ یا وخش بود در خراسان بزرگ که اکنون بخش‌هایی از آن واقع در افغانستان و تاجیکستان است، و در زمان تصنیف آثارش همچون مثنوی در قونیه در دیار روم واقع در ترکیة امروزی می‌زیست.
با آنکه آثار مولوی به عموم جهانیان تعلق دارد، ولی ایرانیان و پارسی زبانان بهرة خود را از او بیشتر می‌دانند، چرا که آثار او به زبان پارسی سروده شده، و از محیط فرهنگ ایرانی بیشترین تاثیر را پذیرفته است. داستانهای مثنوی عموماً با فرهنگ ایران آن روزگار منطبق بوده است.
در هفتم مهرماه سال ۱۳۶۰ سانحه‌ای برای هواپیمای سی ۱۳۰ نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران رخ داد که منجر به سقوط هواپیما گردید و طی آن سرداران رشید اسلام سرتیپ سیدموسی نامجو وزیر دفاع جمهوری اسلامی ایران، شهید یوسف کلاهدوز قائم مقام فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، سرتیپ جواد فکوری مشاور جانشین رئیس ستاد مشترک، سرلشکر ولی‌الله فلاحی جانشین رئیس ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی و محمدعلی جهان‌آرا فرمانده سپاه خرمشهر به همراه دهها تن از مجروحین جنگ که برای مداوا در حال انتقال به تهران بودند، به شهادت رسیدند. بعد از پایان موفقیت‌آمیز عملیات ثامن‌الائمه، پنج تن از فرماندهان رده بالای ارتش و سپاه جهت تقدیم گزارش به امام خمینی (رضوان‌الله تعالی علیه) عازم تهران میشوند و به این منظور یک فروند هواپیمای سی -۱۳۰ با ۴۰ نفر سرنشین و ۲۷ مجروح و پیکر ۳۲ تن از شهدای عملیات ثامن‌الائمه از فرودگاه اهواز به مقصد تهران به پرواز درمی‌آید.
هواپیما در ۳۰ مایلی فرودگاه مهرآباد تهران در جنوب‌غربی کهریزک دچار سانحه میشود و به علتی نامشخص هر چهار موتور آن خاموش میشوند. خلبان تلاش می‌کند هواپیما را در همان منطقه به زمین بنشاند. چرخ‌های هواپیما به وسیله دستگیره دستی باز میشود و هواپیما در زمین ناهموار فرود می‌آید و پس از طی مسافتی قریب به ۲۷۰ متربال چپ آن به ناهمواری زمین اصابت می‌کند که موجب متلاشی شدن و آتش گرفتن آن میشود. در نتیجه این حادثه ۴۹ نفر از سرنشینان هواپیما از جمله پنج تن از سرداران دفاع مقدس از جمله سرداران فلاحی، فکوری، نامجو، کلاهدوزو جهان آرا و عملیات ثامن‌الائمه به شهادت رسیدند.
هفتم مهرماه در ایران به عنوان روز بزرگداشت شمس تبریزی و همچنین روز جهانی عرفان نامگذاری شده است و به همین مناسبت هر ساله در مراکز علمی و فرهنگی سراسر ایران بخصوص شهرستان خوی (محل وفات شمس تبریزی) نشست‌ها و بزرگداشت‌هایی برگزار میشود.
محمدبن‌علی‌بن‌ملک‌داد تبریزی، ملقب به شمس‌الدین، یا شمس تبریزی حدود سال ۵۸۲ هجری قمری از صوفیانِ مسلمان مشهور سده هفتم هجری است. شمس بسیار اهل سفر بود، او در ۲۶ جمادی‌الثانی ۶۴۲ (معادل ۶ دسامبر ۱۲۴۴ میلادی و ۱۶ آذر ۶۲۳ هجری خورشیدی) به قونیه رسید و با جلال‌الدین محمد بلخی معروف به مولانا، شاعر بزرگ ایرانی، ملاقات کرد و با شخصیت نیرومند و نفس گرمی که داشت مولانا را دگرگون کرد. حسادت اطرافیان باعث میشود که شمس قونیه را چندین بار ترک کند و سرانجام در سال ۶۴۵ شمس تبریزی بی آنکه کسی آگاه شود قونیه را رها کرد و راه سفر در پیش گرفت؛ و دیگر کسی نشانی از او نیافت.
سخنان شمس تبریزی را که در مجالس مختلف بر زبان آورده، مریدان وی گردآوری کردهاند که به نام «مقالات شمس تبریزی» معروف است.
معرفی کتاب: "طب روحانی"(رساله در روانشناسی اخلاق)
اثر: حکیم محمدبن زکریای رازی
وانوشت پارسی: پرویز اذکائی
ناشر: اهل قلم
سال چاپ: 1382
«طب روحانی» رازی در مفهوم معاصرانه همان «روانشناسی اخلاقی» است، یا از حیث حکمی، خود اخلاق فلسفی یا فلسفه اخلاقی (Moral Philosophy) در برابر «طب جسدانی» (= تن پزشکی) و آن چنان که گوید-اقناع با حجت‌ها و برهان‌ها در تعدیل افعال «نفس»های سه‌گانه (ناطقه، غضبی، شهوانی) می‌باشد.
رازی در این اثر خود به کتاب «اخلاق نفس» جالینوس نظر داشته، در این که انسان چگونه می‌تواند نفس خود را نیک بگرداند. این امر در «طب نفوس» رازی، چنان که مکرر نموده، به ویژه در بهر دوم (سرکویی هوی) که گوید غایت آن اصلاح اخلاق نفس باشد، همانا با لگام زدن بر «طبع بهیمی» امکانپذیر است و عملی شود، منتها این نکته را باید مؤکداً بیفزاییم که نظر به مشرب صرفاً عقلی – انسانگرایی رازی، تهذیب نفس با پاکسازی جنبش‌های تنانی، همانا بر طبق قواعد «یونانی» (سقراطی) خود با «سیاست مدنی» ملازمت دارد.
باری، حکیم رازی در مقدمه اثر گوید: «آنگاه که در بغداد بودم، برخی از برادران خواستند که گفتاری در اصلاح اخلاق بنویسم؛ اکنون که امیر «ری» دستور داد تا کتابی موجز و مختصر در این معنا تألیف کنم، آن را «طب روحانی» می‌نامم؛ و آن با کتاب «المنصوری» که در طب جسمانی است همبر باشد ]رسائل فلسفیه /۱۵[. اما آن امیر ابوصالح منصور‌‌بن‌اسحاق‌بن‌احمدبن اسد سامانی (کشته ۳۰۲ ه.ق.) که از طرف عموی خود ابو ابراهیم اسماعیل بن احمد سامانی (2۷۹ - ۲۹۵ ه.ق.) از سال ۲۹۰ تا 296 ه.ق. حکمران ری بود؛ پس از کشته شدن پسر عمّ خود ابونصر احمد بن اسماعیل سامانی (ج 1/301 ق.) در بخارا بشورید، یک سالی با حمایت صفاریان حکمرانی آل سامان کرد که سرانجام در سال ۳۰۲ ه.ق. به قتل آمد. حکیم رازی دو کتاب الکنّاش المنصوری / الطب المنصوری (ده مقاله) و کتاب «الطب الروحانی» (بیست فصل) را به نام و خواهش آن امیر نوشته است، که هر دو همتای یکدیگر - یعنی - اولی در طب جسمانی و دومی در طب روحانی می‌باشد؛ و بنابر آنچه گذشت، میتوان گمان برد که تاریخ تألیف «طب روحانی»، حدود سال ۲۹۵ ه.ق. بوده است.
اما قدیمترین نسخه کتاب از آن شادروان استاد دکتر یحیی مهدوی (مجموعة مورّخ ۶۳۶ ه.ق.) دیباچه‌ای دارد، که در دیگر نسخه‌ها نباشد و آن از این قرار است:
«نگره‌ها درباره پیش درآمد فلسفه سه تاست: یکی ورود به فلسفه را از طریق صناعت هندسه (ریاضی) داند، دومی ورود به آن را با اصلاح اخلاق نفس شناسد؛ و سه دیگر ورود به آن را از راه صناعت منطق داند. هیچ یک از این نگره‌ها نپذیرفتنی و دورانداختنی نیست، منتها کسانی که رأی افلاطون حکیم را برگزیده‌اند، بر طریق دوم رفته باشند که همانا اکتساب نفس خوی و خیمه‌ای پسندیده و تزکیه آن از حرص و از بر شهوت‌هاست..؛ و چون حکیمان در اصلاح اخلاق نامه‌های بلند نوشته، نکات و معانی ضروری و لازم از برای آن آورده‌اند، که دیدم آنها پراکنده و یک جاگرد نیامده است، از اینرو گفتاری موجز و مختصر بدین مقصود ویژه ساختم، اصول و رئوس مطالب و نکات ضروری در اصلاح اخلاق را، با نظم و ترتیب سهل و آسان و زودیابی در آن بیاوردم؛ پس کتاب (طب روحانی) خود را بر بیست بهر نهادم، که نخستین بهر درباره برتری خرد و ستایش آن می‌باشد...». بهر یکم (در برتری خرد و ستایش آن به مثابت «بیانیة» خردگرایی حکیم رازی، در میان دانشمندان اروپایی از اقبال و اشتهار عظیمی برخوردار شده، چندان که آن را بیانیة «عقلیّت» اندیشمندان و فرزانگان ایران هم در اَوان عصر نوزایی فرهنگی مشرقزمین تلقّی کردهاند. بهر دوم (در سرکوبی هوی و راندن آن) که نگرة افلاطون را هم بدان در پیوسته، باید در یک کلمه گفت «هوی» ترجمة کلمة «آز» پهلوی (در قبال «خِرد» یا عقل)مذکور در متون مزدائی به ویژه مانوی، که از آن به «دیوِ آز» (شریر و خبیث) بارزترین صفت اهریمنی تعبیر شده، همان نفس«اَمّاره» (= فرمانده به بدی) در قبال نفس لوّامه» (= بازدارنده از بدی) باشد که این یک را نفس عقلانی هم گفته‌اند. بهر سوم (پیش گفتاری در بیان نفس) که از یکایک پدیدارهای بدخیم و ناپسندة آن سخن رفته است. بهر چهارم (در شناختن آدمی عیبهای خود را) که به گفتار جالینوس در این خصوص نظر داشته، کمابیش مضمون اصل سقراطی «خود را بشناس» در آن منطوی است. بهر پنجم (در باب عشق و دوستکامی) که مفاد نظریة مشهور خود درباره «لذت و اَلَم» را هم بیان کرده است؛ در این خصوص ما شرح و تعلیق تاریخی - تحلیلی مبسوط هم در فصل «سیرت‌شناسی» کتاب حکیم رازی خود آورده‌ایم (به عقیدة ما این بهر از طب روحانی خود یک شاهکار اندیشگی است). بهر ششم (در باب دفع خودبینی)، بهر هفتم (در باب دفع رشک‌ورزی)، بهر هشتم (درباره راندن خشم)، بهر نهم (در بدور افکندن دروغ)، بهر دهم (در بدور افکندن بُخل)، بهر یازدهم (در راندن دلنگرانی‌ها) که فکر و غصّة زیادی و زیانبار است. بهر دوازدهم (در دگر ساختن اندوهان)، بهر سیزدهم (در راندن آزمندی)، بهر چهاردهم (در چارة باده‌گساری) که هم دربارة بدمستی‌هاست. بهر پانزدهم (در آزمندی به جماع)، بهر شانزدهم (در نابهودگی و آیین‌زدگی) که عادت‌های زشت و ناپسنده است. بهر هفدهم (دربارة درآمد و هزینه) که هم متضمّن مباحث راجع به «کار و پیشه»ها و شامل تعاریف دقیق اقتصادی «مال و سرمایه»، «انباشت و فرآوری» و مسألة ما‌‌‌‌ل‌اندوزی (در اجتماع مدنی) که از بهترین فصول کتاب است. بهر هیجدهم (در جاهجویی و دنیاطلبی)، بهر نوزدهم (در رفتار بهین دانایی) و بهر بیستم (دربارة ترس از مرگ) که بس اقناعی و ناظر به مسائل معادشناسی هم باشد.
اصل اساسی حکیم رازی در رفتارها و هنجار انسانی (- افعال نفس) و نسخة طب روحانی‌اش، همانا «میانه‌روی» (= اعتدال) در کنش‌ها و واکنش‌های روانشناخت در همه احوال است. ما طیّ فصل «اخلاق عملی» با بهرهای پنجگانة «پیش نمونگی، طب روحانی، رنج و شادی، خویش نمونگی، مردم‌آموزی» در بخش «سیرت‌شناسی» کتاب حکیم رازی خود، تمام مسائل مربوط و مطالب مزبور را به شرح و تحقیق وافی بررسی کرده‌ایم؛ پیداست که اینجا حتّی نمی‌توانیم در سوابق فکری «طب روحانی»، آثار و نتایج رسالة حکیم ری در این خصوص به اشارت گذرا هم بسنده کنیم. تنها میتوان گفت که حکیم مسکویة رازی در «تهذیب الاخلاق» خویش از حکیم زکریای رازی متأثر شده بل در مبانی اثر خود پیرو او بوده است. ابوالفرج ابن جوزی (م. 597 ه.) حنبلی مشهور، باید گفت که عنوان و مطالب اثر رازی را یکسره سلخ کرده؛ نیز در کتاب «ذمّ الهوى» (= نکوهش هوای نفس) خود، مباحث «زمّ الهوى» (= لگام زدن بر هوای نفس) رازی را انتحال نموده است. در عین حال، کسانی هم از متفکران معتزلی به‌خصوص اسماعیلی (دشمنان رازی) بر کتاب «طب روحانی» ردّ و نقض‌ها نوشته‌اند که مشهورتر همانا داعی حمیدالدین کرمانی (سدة ۵) تحت عنوان «الأقوال الذهبیّه» (= سخنان زرّین) محترمانه با حکیم ری برخورد کرده و به نقد فصول آن پرداخته است.
